علایم حیاتی علایمی هستند که ما را از نحوه کارکرد دستگاه های بدن مطلع می سازند ، علایم خطرناک را هشدار می دهند و کارکرد دستگاههای عصبی ، تنفسی و گردش خون را گزارش می دهند.
علایم حیاتی میتوانند در شناسایی مشکلات خاص و تعیین هرگونه تغییر در وضعیت مصدوم به شما کمک کنند. کنترل علایم حیاتی را به‌طور مرتب ادامه بدهید و یافته‌های خود را در نمودار ثبت مشاهدات، ثبت کنید و آن را به امدادگران گروه پزشکی که مراقبت از بیمار را بر عهده خواهند گرفت، تحویل دهید .
پس از ارزیابی اولیه مصدوم باید علایم حیاتی او را ارزیابی کنید.
علایم حیاتی مهم عبارتند از:
۱- درجه هوشیاری
۲- تنفس
۳- نبض
۴- فشار خون
۵- درجه حرارت بدن
۶- رنگ پوست
۷- قطر مردمک چشمها
هر یک ازاین علایم را به طور خلاصه توضیح می دهیم:
۱- درجه هوشیاری:
درجه هوشیاری مصدوم را با تکان دادن ملایم شانه های مصدوم و صدا کردن او بررسی کنید.
در واقع با تکان دادن شانه های مصدوم سر وگردن او تکان نخورد.
۲-تنفس :
در بررسی تنفس مصدوم به سه مورد زیر توجه کنید:
الف- تعداد تنفس :
برای تعیین تعدادتنفس آن را در مدت یک دقیقه بشمارید در افراد بالای۱۲ سال که در حال استراحت هستند تعداد تنفس طبیعی ۱۲تا۲۰ است. در کودکان یک تا ۱۲ساله بین ۱۵تا۳۰ می باشد. نوزادان تا یک ماهه
در حالت طبیعی بین ۲۵تا۵۰ است.
ب – عمق تنفس:
دقت کنید که تنفس مصدوم عمیق است یا سطحی .
ج– نظم تنفس :
ببینید آیا پس از یک تنفس عمیق نفس بیمار قطع میشود. یا نه؟
عمل تنفس شامل دو قسمت دم و بازدم است . شما باید قادر باشید بیمار را از نظر وجود یا عدم وجود تنفس ، عمق و نظم آن بررسی کنید .
افراد بالغ متوسط الجثه به طور طبیعی تقریباً۱۶ بار و کودکان ۳۰-۲۰ بار در دقیقه تنفس می کنند .
جهت بررسی وجود تنفس پس از بازکردن راه هوایی ، گوش خود را به دهان و بینی بیمار نزدیک کنید ، درحالی که به قفسه سینه بیمار نگاه می کنید در این حالت صدای تنفس را می شنوید ، گرمای بازدم را با گونه لمس می کنید و حرکات قفسه سینه را می بینید . به مرور با کسب تجربه می توانید عمق تنفس کافی را حدس بزنید .
سرعت تنفس می تواند با مداخله مرکز تنفسی در مغز به عنوان واکنشی نسبت به برخی عوامل مثلاً در پاسخ به سطوح غیر طبیعی اکسیژن یا دی اکسید کربن در خون ، هیجانات روحی ، ورزش ، سوانح و بیماری ها تغییر کند که معمولاً به صورت افزایش سرعت خواهد بود .
در ضمن ، طبق اراده و میل شخصی نیز می توان عمق و سرعت تنفس را تغییر داد.
۳- نبض:
خون به داخل شریان‌ها پمپ میشود و موجی از فشار تولید میشود (مبحث « قلب و رگهای خونی » را ببینید). در محل‌هایی که شریان‌هادرست زیرسطح پوست قرارمی‌گیرند (مثلاً در داخل مچ دست یا در گردن)، میتوان موج فشار را به صورت نبض لمس کرد.
در بزرگسالان، تعداد نبض به‌طور طبیعی ۸۰-۶۰ ضربان در دقیقه است. تعداد نبض در کودکان تندتر است و در بزرگسالانی که از آمادگی جسمی بالایی برخوردارند، می‌تواند آهسته‌تر باشد. نبضی که به‌طور غیرطبیعی تند یا کند شده است، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خاص باشد.
نبض بازویی دو انگشت خود را در سمت داخل بازوی شیرخوار قرار دهید.
محل‌های گرفتن نبض عبارتند از:
گردن (نبض کاروتید) و مچ دست (نبض رادیال). در شیرخوران، یافتن نبض در بازو (نبض بازویی) آسان‌تر است.
نبض رادیال سه انگشت‌تان از درست پایین‌تر از چین مچی که در قاعده شست قرار دارد، بگذارید.
برای گرفتن نبض، به جای انگشت شست (که خودش نبض دارد) از سایر انگشتان خود استفاده کنید و موضع را به آرامی فشار دهید تا بتوانید نبض را لمس کنید. موارد زیر را ثبت کنید:
- سرعت (تعداد ضربان در دقیقه)
- قدرت (ضعیف یا قوی)
- ریتم (منظم یا نامنظم)
نبض کاروتید دو انگشت خود را در یک طرف گردن قرار دهید.
برای گرفتن نبض نوک دو انگشت بزرگ و نشانه را باید روی محل نبض قرار دهیم .
رایج ترین نبضی که مورد معاینه قرار می گیرد نبض رادیال است.محل لمس این نبض روی مچ دست درسمت انگشت شست است.
مطمئن ترین نبض برای معاینه مصدوم نبض کاروتید است. محل لمس این نبض روی گـردن و درفرو رفتگی کنار سیب آدم اسـت.
دقت کنید:
هر دو شریان کاروتید را با هم و در یک زمان لمس نکنید و فشار زیادی روی این شریان وارد نیاورید چون ضربان قلب را مختل می سازد.
۴-فشار خون:
فشاری است که دراثر برخورد خون به دیواره رگ ها وارد می شود. فشار خون را به وسیله دستگاهی به نام فشار سنج اندازه می گیریم.
روش عمل:
ابتدا بازو بند را نه خیلی محکم و نه خیلی شل روی بازوی بیمار بسته پس از لمس گردن نبض آرنج در قسمت داخلی گوشی پژشکی را روی آن قرار دهید. پیچ تلمبه دستگاه را ببندید و بازو بند را بین ۱۵۰تا۲۰۰ میلی متر جیوه باز کنید به آرامی باد را خالی و منتظر شنیدن اولین صدا باشید.
در زمان شنیدن اولین صدا عددی را که دستگاه نشان می دهد نشان دهنده فشار سیستولیک یا ماکزیمم است.بتدریج به تخلیه با د دستگاه ادامه دهید وقتی صدا قطع شد عددی مشاهده شده نشان دهنده فشار دیاستولیک یا مینیمم است.
باید بدانید فشار خون را بصورت کسر نشان می دهند. صورت کسر فشار سیستولیک و مخرج کسر فشار دیاستولیک است فشار خون سیستولیک طبیعی بزرگسالان بین۱۹۰تا۱۴۰ میلی مترجیوه وفشار خون دیاستولیک طبیعی آنان بین ۶۰تا۹۰ میلی متر جیوه است.
۵-درجه حرارت بدن:
بهترین وسیله برای اندازه گیری درجه حرارت بدن دماسنج است.
ولی اگر دماسنج در اختیار نباشد میتوان پشت یک دست را روئ پیشانی مصدوم و پشت دست دیگر را روی پیشانی خود یا یک فرد سالم قرار داده و اختلاف دما ی احساس شده را با هم مقایسه نمود. درجه حرارت طبیعی بدن بین ۸/۳۶تا ۵/۳۷ درجه سانتیگراداست.
۶-رنگ پوست:
رنگ پوست طبیعی فرد صورتی رنگ است . پوست رنگ پریده در جریان شوک یا غش حمله قلبی خون ریزی و ترس و پوست کبود در نارسایی قلبی انسداد راه هوایی و بعضی از مسمومیتها دیده می شود. در افراد تیره برای ارزیابی باید از مخاطها مانند داخل دهان داخل پلک و بستر ناخنها استفاده کرد.
۷-قطر مردمک چشمها:
در افراد سالم و طبیعی قطر مردمک های دو چشم با هم برابر است. و بستگی به میزان نور محیط دارد. یعنی مردمکها با افزایش میزان نو رتنگ و با کاهش نور گشاد میشوند.
تغییر در اندازه مردمک یک یا دو چشم در یک مصدوم یا بیمار بسیار مهم است. مردمک های تنگ غیر طبیعی درمواردی نظیر مسمومیت با مواد مخدر وخونریزی مغزی و مردمک های گشاد غیر طبیعی در مواری نظیر مسمومیت با امفتامین یا کوکائین و مرگ مغزی دیده می شود.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.